فاز جدید فارسی زدایی طالبان

پس از ۳ ماه از گزارش خراسان، بر اساس اطلاعات به روز شده ۲ چهره شاخص ادب فارسی در افغانستان، طالبان طی هفته های اخیر رویکردهای خشن تری را علیه فارسی زبانان در نقاط مختلف این کشور در پیش گرفته است

نویسنده : محمد بهبودی نیا calture@khorasannews.com

«فتنه فارسی زدایی طالبان» عنوان گزارشی است که روزنامه خراسان در تاریخ 4 خردادماه امسال، منتشر کرد؛ گزارشی که از اقدامات ضربتی طالبان درزمینه تغییر نام خیابان‌ها، دانشگاه‌ها، اخراج کارمندان و استادان فارسی‌زبان با هدف فارسی‌زدایی در افغانستان خبر می‌داد. همزمان ، برخی رسانه های دیگر نیز ، با انتشار گزارش ها و عکس هایی از نواحی مختلف افغانستان ، پرده از اقدامات طالبان در راستای فارسی‌زدایی برداشتند. اکنون پس از گذشت سه‌ماه از گزارش مذکور، طبق تازه‌ترین شنیده‌های ما از کانال‌های خبری داخل خاک افغانستان، فارسی‌زدایی طالبان طی هفته‌های اخیر، وارد فاز جدیدی شده است. برای آگاهی بیشتر از وضعیت کنونی زبان فارسی در افغانستان با دکتر شمس الحق آریان‌فر، استاد زبان و ادبیات فارسی و رئیس پیشین صداوسیمای افغانستان و دکتر یعقوب یسنا، شاهنامه‌پژوه و استاد پیشین ادبیات فارسی در کابل گفت‌وگو کرده‌ایم.

شدت گرفتن فارسی زدایی طالبان در هفته‌های اخیر

شمس الحق آریان‌فر ضمن تأیید خبر شدت گرفتن فارسی‌زدایی طالبان در کشور افغانستان در هفته‌های اخیر می‌گوید: طالبان به این دلیل که در پاکستان، متولد و بزرگ‌شده‌اند جز زبان پشتو، زبانی را متوجه نمی‌شوند و بر همین اساس، قصد براندازی زبان فارسی را دارند. طالبان هم‌اکنون علوم مختلف و به‌خصوص زبان فارسی را از مکاتب، حذف و به‌جای آن، علوم هم‌راستا با تفکرات طالبانی را با زبان پشتو، جایگزین کرده‌اند. افرادی در این مکاتب به‌عنوان معلم به تدریس می‌پردازند که در پاکستان با هدف انجام اقدامات تروریستی در کشور ما پرورش‌یافته‌اند. هم‌اکنون، 30 مکتب در ولایت‌های مختلف ساخته‌شده و تعداد این مکاتب در حال گسترش است. دانش‌آموزان در این مدارس با تفکرات طالبانی برای شرکت در جنگ‌های پیش رو پرورش می‌یابند.وی می‌افزاید: طالبان به ولایت‌های پشتوزبان می‌روند و با سردادن شعارهایی، مردم پشتو را برای جنگ و کشتن فارسی‌زبان‌ها تحریک می‌کنند. در چند هفته اخیر، اقدامات طالبان، شدت بیشتری به خود گرفته است. در ماه‌های اخیر، طالبان به محافل ادبی فارسی‌زبانان، هجوم می‌برند و این محافل را لت و کوب می‌کنند. در هیچ مراسمی، هیچ‌کس حق صحبت کردن به زبان فارسی را ندارد. تمامی این اقدامات در حالی انجام می‌شود که 75 درصد مردم این کشور به فارسی سخن می‌گویند.

تهدید به قتل فارسی‌زبانان

وی در پاسخ به این سؤال که فعالان فرهنگی و متفکران فارسی‌زبان افغانستان در برابر فارسی‌زدایی‌ها چه اقدامی انجام داده‌اند، می‌گوید: در داخل افغانستان به دلیل برخوردهای خشن طالبان، اقدامات فعالان فرهنگی در مقابل فارسی‌زدایی، بسیار محدود است؛ زیرا طالبان، محل تجمع متفکران فارسی‌زبان را تخریب می‌کند و اگر فعالیت‌ها در راستای زنده نگه‌داشتن زبان فارسی از سوی فعالان فرهنگی ادامه پیدا کند، شبانه به‌صورت نامحسوس، این افراد را در خانه‌هایشان به قتل می‌رسانند. آن‌ها اخیراً پا را فراتر گذاشته و دستگاه‌هایی از پاکستان آورده‌اند و تمام فضای مجازی را زیرنظر دارند. اگر فردی در فضای مجازی، مطلبی علیه طالب بنویسد یا مطلبی را لایک کند دستگیر و شکنجه می‌شود. افغانستانی‌هایی که در خارج از کشور حضور دارند نیز اگر درباره فارسی‌زدایی طالبان، سخنی با رسانه‌ها مطرح کنند، خانواده‌هایشان که در افغانستان حضور دارند دستگیر، زندانی یا کشته می‌شوند. به همین دلیل، اندک افرادی که اقوامی در افغانستان ندارند، قادر به فعالیت در این زمینه هستند و فعالیتشان به فضای مجازی محدود است.

فارسی زدایی فاشیستی

یعقوب یسنا، از استادان پیشین دانشگاه کابل، نیز درباره جدیدترین اقدامات طالبان علیه زبان فارسی در افغانستان می‌گوید: فارسی‌زدایی طالبان، هر روز شدیدتر می‌شود و نیت این کار، قومی و فاشیستی است. این روزها در افغانستان، وقتی مردم برای انجام کارهای اداری می‌روند، اگر درخواستشان به زبان پشتو نوشته نشود، به درخواست آن‌ها توجهی نمی‌کنند. این افراد به‌ناچار باید یک مترجم پشتوزبان، استخدام کنند تا درخواستشان را بنویسد. در بامیان، بدخشان و سایر ولایت‌های افغانستان که حتی یک نفر پشتون زندگی نمی‌کند، مردم را مجبور کرده‌اند زبان مادری خود را که همان زبان فارسی است، کنار بگذارند و به زبان پشتو سخن بگویند.وی خاطرنشان می‌کند: این اقدامات طالبان، ضدحقوق بشری است. اقداماتی که حتی یک کشور استعمارگر خارجی آن را با مردم این کشور انجام نمی‌دهد. دیگر کشورها به‌منظور دفاع از زبان فارسی و فارسی‌زبانان افغانستان باید به‌صورت جدی‌تری به این موضوع ضد حقوق بشری ورود کنند.یسنا می‌گوید: فعالیت روزنامه خراسان در پاسداشت زبان فارسی امیدوارکننده است. گزارش‌های این روزنامه در داخل افغانستان و بین فارسی‌زبانان انعکاس ویژه‌ای داشته است. بنده پیام‌های زیادی را از مردم داخل افغانستان دریافت کردم و تأثیر این گزارش‌ها را مستقیماً می‌بینم. حقیقت این است که امروز، رسانه‌ها هستند که می‌توانند به‌درستی آگاهی‌رسانی جهانی را در برابر این اقدامات ضدبشری انجام دهند.

موضع اخیر کاظمی قمی

درخور یادآوری است، حسن کاظمی قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان نیز چند روز قبل، در گفت‌وگو با خراسان در پاسخ به این سؤال که آیا ایران درباره اقدامات علیه زبان فارسی به طالبان تذکر داده است، گفت:«مسئله ادبیات و زبان فارسی جزو هویت ملی یک کشور است. وقتی در جامعه‌ای 70 درصد مردم با یک‌زبان تکلم می‌کنند، خودش عامل وحدت ملی است و امیدوارم حکمرانان به این مسئله توجه کنند. مسئله این نیست که ایران تذکر بدهد. البته ما هم ‌صحبت کردیم، برخی رهبران طالبان می‌گویند این ‌یک سیاست مرکزی نیست و دستگاه‌هایی انجام داده‌اند که دنبال رفع آن هستیم. از تجاری که در هرات هستند پرسیدم شیوه مکاتبات شما با والی استان تغییر کرده که گفتند ما هنوز هم با زبان فارسی مکاتبه داریم. این نشان می‌دهد این مسئله از موضوعاتی است که باید طی زمان با گفت‌وگو حل شود. مسئله فرهنگ و زبان فقط سخن گفتن نیست، شما با این زبان، فرهنگ و هنجارهای یک جامعه را نشان می‌دهید و باید از منظر تمدنی به موضوع نگاه کنید.»با این حال،اظهارات جدید دکتر آریان‌فر و دکتر یسنا نشان می‌دهد که فارسی‌زدایی طالبان، آشکارا و با رویکردهای خشن‌تری ادامه دارد و باید برای مقابله با آن به صورت جدی تدبیر شود.