اصل لباس روحانیت از سه رکن اصلی؛ یعنی عمامه، قبا و عبا تشکیل شده است. چنین پوشش‌هایی در زمان پیامبر(ص) و امامان(ع) سابقه داشته و آن بزرگواران نیز از این لباس‌ها استفاده کرده و در مواردی به آنها توصیه نموده‌اند. البته این لباس در امتداد تاریخ تغییر کرده و به شکل‌هاى گوناگون درآمده ‏است.
در صدر اسلام عمامه، عبا و قبا، مختص دانشمندان دینی نبود و عموم جامعه از آن استفاده می‌کردند و لباس دانشمندان و دیگر مردم تفاوتی با هم نداشت، اما بعدها به تدریج – و احتمالاً به دستور ابویوسف قاضی- این لباس به عنوان علامت و نشانه‌ای برای دانشمندان اسلامی به شمار آمد.
بر این اساس؛ لباس روحانیت یک نماد است. این نماد وابسته به یک ایده و رسالت و فرهنگ خاص دینی است.

آیت‌الله «آقا نجفی» سدی در برابر ظلم و ستم

Posted: 05 Feb 2016 01:08 AM PST

اگر کسی کارنامه سی ساله مبارزات آقانجفی را بررسی و کاوش کند می‌یابد که او در برخورد با حوادث و اشخاص مختلف، از شیوه و روش مشخصی پیروی می‌کرده و هدف او تنها ادای تکلیف و مبارزه با ...

ادامه مطلب

مبارزه آیت‌الله سید عبدالحسین لاری با استبداد داخلی و استعمار خارجی

مطالب مرتبط: 

«آیت‌الله خوانساری» دانشمندی مجاهد

عارف استبداد ستیز

آیت الله کاشانی و قیام سی‌ام تیر

شهید راه عدالت

شهادت مظلومانه «ملاحسین فیض کاشانی»

سید عبدالحسین در نجف اشرف متولد شد. پدرش سید عبدالله از اهالی دزفول بود که بعدها به نجف مهاجرت کرده بود. عبدالحسین از هفت سالگی، تحصیلات ابتدایی خود را در مکتب آغاز کرد و سپس مشغول فراگیری علوم حوزوی و اسلامی شد. سید عبدالحسین لاری در دوران تحصیلات خود در درس اساتید بزرگ نجف حاضر شد و در اثر تلاش و کوشش فراوان در بیست و دو سالگی قدرت استنباط به‌دست آورد. وی موفق شد از میرزای شیرازی و دو تن دیگر از علمای آن دوره، اجازه اجتهاد دریافت کند.[۱]

با توجه به ظلمی که در عهد قاجار بر مردم منطقه لار حاکم بود، مردم این منطقه با ارسال نامه‌ها و هیات‌هایی از میرزای شیرازی در خواست اعزام مجتهد مبارز و شجاعی را به این منطقه کردند تا ضمن جلوگیری از ستم و تجاوز حاکمان قاجار، به امور دینی و مذهبی مردم نیز رسیدگی کند. حاج علی لاری، معروف به حاج علی کبیر که در دوره اول مجلس شورای ملی به نمایندگی انتخاب شد و بعدها هم به وسیله عمال ستمگر منطقه لار شهید و به حاج علی شهید معروف شد، با عده‌ای از سران لار به عراق نزد میرزای شیرازی رفتند و تقاضای خویش را با او در میان گذاشتند. آیت‌الله شیرازی در پاسخ گفت: «در حال حاضر، چنین کسی را در نظر ندارم. مهلت دهید تا در این باب تدبیری کنم و شخص برازنده‌ای را برای شما اختیار کنم».
سپس حاج علی با همراهان عازم نجف اشرف می‌شوند و در آن جا در پی هدف خویش به جست و جو می‌پردازند تا این که روزی سید مرتضی کشمیری را ملاقات، و از وی درخواست هجرت به لار می‌کنند ولی وی نمی‌پذیرد و سید عبدالحسین را برای این امر لایق‌تر می‌داند. حاج علی و همراهان نزد سید عبدالحسین رفته، از وی این را تقاضا می‌کنند. سید که در آن ایام ۴۵ سال داشت و دارای کرسی استادی و مشغول به تألیف و تصنیف بود به جهت این مسؤولیت‌ها ابتدا از پذیرش این درخواست سر باز زد اما مرحوم حاج علی با اصرار و مسافرت به سامرا و بیان ماجرا پیش میرزای شیرازی رفته و از وی استدعا می‌کند که از سید عبدالحسین بخواهد تا به دعوت آنان پاسخ مثبت دهد. میرزا به سید امر می‌کند تا به لار برود. سید چون فرمان استاد را واجب الاطاعه می‌داند، عازم ایران می‌شود.[۲]

هجرت سید عبدالحسین لاری‌ به‌ لارستان‌، مصادف‌ با به‌ توپ‌ بستن‌ مجلس‌ و آغاز دورۀ استبداد صغیر بود. سید در نخستین‌ واکنش‌ خود، حکومت‌ «محمدعلی‌ شاه» را غیر مشروع‌ و همکاری‌ با آن‌ را برای‌ عموم‌ مسلمین‌ حرام‌ دانست‌. خلأ قدرت‌ سیاسی‌ در فارس‌ و مناطق‌ جنوبی‌، موجب‌ شد که‌ ادارۀ امور، به‌ کلی‌ مختل‌ شود. دستورات‌ و احکام‌ دولتی‌، توسط‌ مردم‌ نادیده‌ گرفته‌ می‌شد و ضابطین‌ محلی‌، قدرت‌ لازم‌ را برای‌ اجرای‌ مقررات‌ نداشتند. سید لاری در چنین شرایطی در مقر خود شهر لار با کمک مردم و در راستای‌ اجرای‌ اهداف‌ اسلامی‌، اقدامات اصلاحی انجام داد و اوضاع را کنترل نمود.[۳]

فتوای جهاد علیه انگلیسی‌ها
سید لاری در برابر قرارداد ۱۹۰۷ میلادی که ایران را به دو منطقه بین دولت‌های انگلیس و روس تقسیم می‌کرد موضع قاطعی گرفت و آن را باطل و غیرقانونی شمرد. در جنگ بین‌الملل اول در فرمان‌هایی که برای سردار عشایر قشقایی; صولت الدوله صادر می‌کند، بر جهاد علیه انگلیسی‌ها تأکید کرده، می‌گوید: «من که مجتهد و جانشین پیغمبر اسلام هستم، به این وسیله فتوا می‌دهم که جهاد با این کفار حربی انگلیسی‌ها واجب است».

سید لاری از انگلیسی‌ها به «ابالیس انگلیس» یاد می‌کند؛ چنان‌که وی هرگز فجایع همسایه شمالی ایران، دولت روس را از دیده پنهان نمی‌دارد و درباره سیاست مکارانه آنان با ملت مسلمان ایران هشدار داده، آنان را «روس بدتر از مجوس» نام می‌برد. قراردادها و معاهداتی را که حاکمان کشورهای اسلامی با بیگانگان منعقد ساخته و از این راه، زمینه گسترش نفوذ بیگانه و اشغال بعضی از سرزمین‌های اسلامی را فراهم آورده‌اند، باطل و غیرقابل‌ قبول و اجرا دانسته و بیش از هر چیزی بر قانون شریعت اسلام تکیه و تأکید داشته است و استرداد سرزمین‌های غصب شده و قطع دست‌های استعمارگران از آن سرزمین‌ها را با دعوت ملل مسلمان به «جهاد» و «اتحاد» می‌داند.[۴]

امربه‌معروف و برپاداشتن نماز جمعه
سید عبدالحسین لاری ترک امربه‌معروف و نهی از منکر را از مهم‌ترین عوامل ستم و گستاخی بیش‌ از حد حاکمان قاجار دانسته و در احیای این فریضه تلاش کرد. وی امربه‌معروف و نهی از منکر را بر همگان واجب عینی می‌دانست، همچنین وی در اجرای حدود الهی و تعزیرات شرعی، کوچک‌ترین مسامحه‌ای به خود راه نمی‌داد.

وی در حدود سال ۱۳۱۰ قمری به احیای نماز جمعه اقدام کرد و به ایراد خطبه‌های جمعه و اقامه نماز پرداخت. همچنین در اغلب شهرها اشخاصی را که توانایی امامت جمعه را داشتند، به سِمَت امام‌جمعه منصوب کرد. وی چنان در اقامه این فریضه الهی جدی بود که ترک آن را جایز ندانسته، حتی در سفری که با گروهی از یارانش در سال (۱۲۷۹ ش) به زیارت حضرت امام رضا(علیه‌السلام) رفته بودند، به اقامه نماز جمعه در صحن حرم همت گماشت.[۵]

پی‌نوشت
[۱]. حوزه نت.
[۲]. تلخيصی از كتاب گلشن ابرار، سيد عليرضا سيد كباري، ج۲، ص۵۳۱.
[۳]. آیت‌الله سید عبدالحسین لاری، اجرای‌ عملی‌ نظریه‌ «ولایت‌ فقیه» در یک قرن پیش.
[۴]. اندیشه جهاد اسلامی در آثار سید عبدالحسین لاری.
[۵]. شجره طیبه، عبدالحمید مهاجری، ص۲۱۶-۲۱۴.

تولیدی

سید عبد الحسین لاری

استبداد

استعمار

درجه‌های مذهبی اسلامی رایج در حوزه علمیه را می‌توان به دو بخش درجه‌های رسمی (سطح یک، سطح دو، سطح سه و سطح چهار) و درجه‌های غیررسمی که تا حدودی نامعین هستند (حجت‌الاسلام، ثقةالاسلام، آیت‌الله و ...) تقسیم کرد.

مراجع درگذشته از سال ۱۳۴۰ ش تا کنون

مراجع تقلید درگذشته شیعه بعد از درگذشت حسین طباطبائی بروجردی در سال ۱۳۴۰ به ترتیب سال درگذشت.

	نام مرجع	درگذشت	ساکن	تصویر		نام مرجع	درگذشت	ساکن	تصویر
۱	سید حسین بروجردی	۱۳۴۰ش ۱۳۸۰ق	بروجرد قم		۱۸	سید محمد صدر	۱۳۷۷ش ۱۴۱۹ق	نجف
۲	سید عبدالهادی شیرازی	۱۳۴۱ش ۱۳۸۲ق	نجف		۱۹	علی غروی تبریزی	۱۳۷۷ش ۱۴۱۹ق	نجف
۳	سید محسن حکیم	۱۳۴۹ ش ۱۳۹۰ق	نجف		۲۰	سید محمد حسینی شیرازی	۱۳۸۰ش ۱۴۲۲ق	کربلا قم
۴	سید محمود حسینی شاهرودی	۱۳۵۳ش ۱۳۹۴ق	نجف		۲۱	جواد تبریزی	۱۳۸۵ش ۱۴۲۷ق	قم
۵	سید محمد هادی میلانی	۱۳۵۴ش ۱۳۹۵ق	مشهد		۲۲	محمد فاضل لنکرانی	۱۳۸۶ش ۱۴۲۸ق	قم
۶	سید محمد باقر صدر	۱۳۵۹ش ۱۴۰۰ق	نجف	50px	۲۳	سید حسن طباطبائی قمی	۱۳۸۶ش	مشهد
۷	سید عبدالله شیرازی	۱۳۶۳ش ۱۴۰۵ق	مشهد		۲۴	محمد تقی بهجت	۱۳۸۸ش ۱۴۳۰ق	قم
۸	سید احمد خوانساری	۱۳۶۴ش ۱۴۰۵ق	تهران		۲۵	حسینعلی منتظری	۱۳۸۸ش ۱۴۳۱ق	قم
۹	سید کاظم شریعتمداری	۱۳۶۵ش ۱۴۰۶ق	قم		۲۶	علی صافی گلپایگانی	۱۳۸۸ش	گلپایگان
۱۰	سید روح الله خمینی	۱۳۶۸ش ۱۴۰۹ق	قم نجف تهران		۲۷	سید محمد مفتی الشیعه	۱۳۸۹ش	قم
۱۱	سید شهاب الدین مرعشی نجفی	۱۳۶۹ش	قم		۲۸	سید محمد حسین فضل الله	۱۳۸۹ش	لبنان
۱۲	سید ابوالقاسم خوئی	۱۳۷۰ش	نجف		۲۹	مجتبی تهرانی	۱۳۹۱ش	تهران
۱۳	هاشم آملی	۱۳۷۱ش	قم		۳۰	سید عزالدین حسینی زنجانی	۱۳۹۲ش	مشهد
۱۴	سید عبدالاعلی سبزواری	۱۳۷۲ش	نجف		۳۱	سید یوسف مدنی تبریزی	۱۳۹۲ش	قم
۱۵	سید محمد رضا گلپایگانی	۱۳۷۲ش	قم		۳۲	مسلم ملکوتی	۱۳۹۳ ش	قم
۱۶	محمد علی اراکی	۱۳۷۳ش	قم		۳۳	سید محمد باقر شیرازی	۱۳۹۳ش	مشهد
۱۷	سید محمد روحانی	۱۳۷۶ش ۱۴۱۸ق	قم		۳۴

نخستین شخصی که عنوان آیت الله یافت، علامه حلی بود. پس از تشکیل حوزه علمیه قم به وسیله شیخ عبدالکریم حائری‌ و مرکزیت یافتن آن‌، شماری از فقهای بزرگ که در آن گرد آمدند، آیت الله لقب یافتند.

علامه عنواني نيست كه از سوي شخصي معين به فردي اعطا شود. علامه به كسي مي گويند كه بسيار مي داند، بنابراين به علماي بزرگي كه از نظر علمي يك سر و گردن از ديگران برترند و بويژه در موضوعي خاص تخصص دارند علامه مي گويند. به عنوان مثال اگر به آيت الله طباطبايي علامه مي گفتند به خاطر اين بود كه در قم هيچ كس بالاتر از او در طول اين 50 سال در فلسفه برتر و عالم تر نبود.عنوان علامه از سوي شخصي خاص يا رسانه گروهي به آقاي طباطبايي اعطا نشد بلكه به دليل برتري اي كه در علم فلسفه داشت، بود. شاگردان او از جمله آيت الله منتظري، آيت الله مطهري، آيت الله جوادي عاملي، آيت الله محمدي گيلاني و... كه همه از اشخاص برگزيده و برتر جامعه روحانيت بودند، خود به خود او را علامه خطاب كردند و ايشان به اين عنوان معروف شد.

لفظ علامه

لفظ علامه برای کسانی است که سال‌ها، حداقل 40 یا 50 سال، در علوم مختلف مطالعه و تدریس داشته و در اغلب علوم متعارف حوزوی نیز صاحب نظر هستند. دقت علما در بر کار بردن عنوان «علامه» آنقدر زیاد است که طی چند دهه گذشته شاید نتوان بیش از 10 نفر را ذکر کرد که با عنوان علامه مشهور شده‌اند، دقت علما روی استفاده از الفاظ حوزوی به قدری است که شهید مطهری با آن همه آثار و مقالات و سخنرانی‌ها در موضوعات مختلف، در میان حوزویان به عنوان علامه خطاب نشده است.

لقب علامه

درباره لقب علامه باید گفت که این رتبه علمی در فضای حوزوی هرچند به صورت دقیق تعریف مشخصی ندارد، اما برخی معیارها وجود دارد که با وجود همه یا اغلب آن‌ها، می‌توان گفت فردی علامه است و می‌توان گفت که توافق نانوشته‌ای در بین حوزویان وجود دارد که فردی را که در چندین علم تخصص بسیار بالایی دارد، «علامه» بنامند. در این مطلب به بیان برخی از شاخص‌ها درباره علامه بودن می‌پردازیم.

1- صاحب نظر بودن و صاحب مکتب بودن در حوزه‌های مختلف

2- شاگرد پروری

3- داشتن سابقه معتنابه حوزوی

4- تعدد و تکثر تألیفات در حوزه‌های مختلف

مرجع تقلید

مرجع تقلید (به معنای شخص مورد مراجعه برای تقلید) در اصطلاح فقه شیعه، مجتهدی است که شخص مکلّف در مسائل فقهی بر اساس فتاوای او عمل می‌کند و وجوهات شرعی خود را نیز در اختیار او قرار می‌دهد. این گونه پیروی کردن از یک عالم دینی، تقلید نامیده می‌شود. پیروان یک مرجع تقلید نیز مقلدان او خوانده می‌شوند. نظریات فقهی مراجع تقلید معمولا در کتابی با نام رساله توضیح المسائل منتشر می‌‌شود.

مرجعیت، بالاترین مقام مذهبی در بین شیعیان دوازده امامی است. این مقام انتصابی نیست و معمولا شیعیان با پرس و جو از روحانیان و عالمان دینی کسانی را که صاحب این صلاحیت باشند شناسایی می‌کنند. مهم‌ترین شرط احراز این جایگاه برتری علمی نسبت به سایر مجتهدان است.

با توجه به گستره جغرافیایی تشیع، در هر دوره معمولا چندین مجتهد عهده‌دار این منصب بوده‌اند و در موارد معدودی نیز فقط یک نفر در بین اکثریت شیعیان جهان به عنوان مرجع تقلید عام وجود داشته است. این افراد معمولا با عناوین احترام‌آمیزی هم‌چون آیت الله العظمی و آیت الله نام‌ برده می‌شوند. بیشترین مراجع تقلید شیعه ساکن عراق (نجف، کربلا،‌ سامرا) و ایران (قم،‌ مشهد،‌ اصفهان،‌ تهران) بوده‌اند.

از نام‌دارترین مراجع تقلید در روزگاران متأخر می‌توان به محمد حسن نجفی مشهور به صاحب جواهر، شیخ مرتضی انصاری، سید محمد حسن شیرازی (صاحب فتوای تحریم تنباکو)، آخوند خراسانی، سید محمد حسین بروجردی،‌ سید محسن حکیم و سید روح الله خمینی (بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران) اشاره کرد.

مراجع تقلید شیعه معمولا دارای نفوذ فراوانی در بین مردم بوده‌اند و گاه نظریات آنان در حوزه‌ مسائل اجتماعی و سیاسی و فرهنگی تحرکاتی در بین پیروان ایشان ایجاد کرده است. جنگ علیه روسیه،‌ قیام تنباکو، نهضت مشروطه در ایران،‌ انقلاب عشرین در عراق و انقلاب اسلامی ایران را می‌توان جزو مهم‌ترین تاثیرات مراجع تقلید شیعه عنوان کرد.

کسی را که به توانایی اجتهاد رسیده است، مُجتهد گویند

اجتهاد، اصطلاحی در فقه اسلامی به معنای استنباط احکام شرعی با شروطی خاص از منابع فقه یا «استنباط احكام و وظايف عملى شرعی از ادله و اصول». کسی را که به توانایی اجتهاد رسیده است، مُجتهد گویند. اجتهاد نیازمند آموختن شاخه‌های مختلفی از علوم دینی و ادبی است و طُلاب علوم دینی برای رسیدن به اجتهاد سال‌ها در آموختن ادبیات عرب، اصول فقه، منطق، آیات الاحکام، رجال و درایه، نظریه‌های فقهای متقدم ، تفسیر قرآن و جز آن تلاش می‌کنند. بنابر فقه شیعه، اجتهاد واجب تخییری است بدین معنا که هر مکلفی مخیّر است یا اجتهاد کند یا به واسطه تقلید از مجتهد و یا با احتیاط ، احکام شرعی خود را به دست آورد. از سویی دیگر، اجتهاد برای حفظ احکام شرعی از فراموشی و برای پاسخگویی به مسائل فقهی مسلمانان، واجب کفایی است.
کلمه اجتهاد و مجتهد در قرآن به کار نرفته؛ ولی برخی پژوهشگران شیعه معتقدند واژه قرآنی «تَفَقُّه» ، به لحاظ معنایی، به اجتهاد نزدیک است.

شیخ

شیخ یکی از لقب‌های عربی و اسلامی و به معنی پیر است.

در زمان جاهلیت، در نظام شیخوخیت، به رئیس و ریش سفید یک قبیله یا اتحادی از چند قبیله گفته می شده است.
در ایران قدیم یکی از اصطلاحات صوفیان نیز بوده است.
در تمدن اسلامی، شیخ لقبی ویژه برای برخی از عالمان بزرگ مسلمان مانند شیخ الاسلام غزالی یا شیخ اعظم انصاری بوده است. امروزه در ایران شیخ یک عنوان رسمی نیست و به هر کسی که در مدارس دینی (حوزه علمیه) درس خوانده باشد و لباس روحانی بر تن کند و عمامه سفید بر سر بگذارد، شیخ می گویند.

ولیکن به بعضی از علمای بنام حوزه نیز شیخ اطلاق شده است وبجای علّامه و آیة الله شیخ جزئی از نام حوزوی آنان شده است

شیخ آقارضا همدانی

حاج شیخ

شیخ الطائفه

شیخ الطائفة

شیخ طوسی

شیخ مفید

شیخ مرتضی انصاری

شیخ عبدالکریم حائری

شیخ صدوق

تهذیب شیخ طوسی

استبصار شیخ طوسی

شیخ محمدتقی آقانجفی

شیخ محمدتقی آقا نجفی

شیخ عبدالکریم

شیخ عبد الکریم حائری

حاج شیخ عبدالکریم

شیخ حسن جوری

شیخ عبدالکریم حائری یزدی

شیخ حر عاملی

شیخ یوسف بحرانی

شیوه تعلیم و تعلم در حوزه علمیه با گذشت زمان تغییر کرده است. تا نیمه دوم قرن چهاردهم هجری دانش آموز وارد مکتب خانه می‌شد و پس از آشنایی با حروف به فراگرفتن قرآن کریم می‌پرداخت و پس از آشنایی مختصری با مقدمات صرف و نحو و غیره به حوزه وارد می‌شد.

ولی بعد از افتتاح مدارس جدید و انقراض مکتب خانه‌ها دانش آموزان پس از تکمیل دوره اول یا دوم متوسطه به حوزه ملحق می‌گردند.

تاکنون چنین مرسوم و رایج بوده است که هر طلبه‌ای با ورود به حوزه علمیه در دوران تحصیل خود، مراحل مشخصی از سطوح علمی را پشت سر می‌گذراند. نظام درسی حوزه علمیه شیعه دارای سه مرحله اصلیِ است:

• مقدمات

• سطح

• خارج

• ۱ مقدمات
  • ۱.۱ ادبیات عرب
  • ۱.۲ منطق
  • ۱.۳ فقه و اصول
  • ۱.۴ دروس جنبی
• ۲ سطح
  • ۲.۱ فقه
  • ۲.۲ اصول فقه
  • ۲.۳ سطح در نظام آموزشی جدید حوزه
• ۳ خارج
• ۴ دروس تخصصی
• ۵ دروس جنبی یا عمومی
• ۶ شیوه‌های تدریس در درس‌های مقدمات و سطح
• ۷ تعطیلات
• ۸ پانویس
• ۹ منابع

مباحثه طلاب در حرم مطهر حضرت معصومه س

اساتید علوم دینی چهار مرحله را برای ماندگاری درس در حافظه و فهم بهتر آن پیشنهاد می‌کنند. پیش مطالعه که قبل از شروع درس صورت می‌گیرد و سپس درس و مطالعهٔ پس از درس و مباحثه این چهار مرحله هستند.

درس خارج آخوند خراسانی. در میان شاگردان آیت الله بروجردی، غروی اصفهانی، آقابزرگ تهرانی دیده می‌شوند.

درس خارج، عالی‌ترین سطح دروس حوزه علمیه است. این دوره به صورت سنتی، پس از طی دو دوره مقدمات و سطح آغاز می‌شود. درس خارج، كانون ارائه آخرين دستاوردهاى علمى استادان و نيز فرصتى براى آموختن روش اجتهاد و ورزيده شدن در آن است.

درس خارج را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: «ارائه استدلالیِ درس، بدون تکیه بر متن خاص.» در این درس، استاد نظرات مختلف درباره موضوع مورد بحث را مطرح می‌کند و ادله آن را بازگو و نقد می‌نماید و در آخر نظر خود را ارائه می‌دهد.^[۱]

القاب حوزوی