حضرت زینب علیها سلام از ولادت تا وفات

"زینب" در لغت به معنای درخت نیکو منظر و خوشبو و یا به معنای «زین أب» یعنی افتخار و ‏زینت پدر است ‎. کنیه گرامیشان، ام الحسن و ام کلثوم است. القاب حضرت ، عقیله بنی هاشم،(عقیله به معنای زن بزرگوار و گرامی است. زن با اصل و نسب. نجیب زاده. صاحب عقل و تدبیر. زن خردمندی می گویند که مسائل را با صبر و خرد بالا حل و فصل کند و در کارش دوراندیشی و آینده نگری داشته باشد. او در بین زنان قریش و بنی هاشم به خاطر درایت و تدبیر و حلم و بردباریش ملقب به عاقله و عقیله و عقیلة النساء شده بود.) عالِمه غیر معلَّمه، (امام سجاد(ع) در حق ایشان فرمودند: اَنْتِ بِحَمدِ اللّهِ عالِمَةٌ غَیرَ مُعَلَّمَة وَ فَهِمَةٌ غَیرَ مُفَهَّمَة) «عارفه»، «عالمه»، «فاضله»، «کامله» و «عابده آل‌علی» [۶] ، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، معصومه صغری، امینة اللّه، نائبة الزهرا، نائبة الحسین، عقیلة النساء، شریکة الشهداء، بلیغه، فصیحه و شریکة الحسین. (جزائری، الخصائص الزینبیة، 1425ق، ص52-53) . زینب دختر اول امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها[۱] و خواهرِ امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام[۲] و ام ‌کلثوم[۳] است. برخی منابع، ولادتش را در ۵ جمادی‌الاولِ[۴] سال پنجم[۵] میدانند . ولادتش دو سال بعد از ولادت امام حسین علیه السلام بود . مدت زندگی ایشان با مادرش حضرت زهرا سلام الله علیها حدود پنج یا شش سال بوده است . درگذشت جدش پیامبرصلی الله علیه وآله، بیماری و شهادت مادرش فاطمه سلام الله علیها، شهادت پدرش امیرالمؤمنین علیه السلام، شهادت برادرش امام حسن علیه السلام، واقعه کربلا و به اسارت رفتن در کوفه و شام از جمله وقایع سخت و تلخ زندگی وی به شمار می‌آید.[۱۹] . به گزارش دانشنامه جهان اسلام، او 5 ساله بود که جدش حضرت محمدصلی الله علیه وآله درگذشت ، و کمی بعد نیز مادرش را از دست داد. در سال ۱۷ ق در دوازده سالگی با پسرعموی خود عبدالله بن جعفر، ازدواج کرد.[۲۱] برخی از مورخین تاریخ این ازدواج را سال هفدهم هجری می‏ دانند. (زینب کبری عقیله بنی هاشم ،حسن الهی،ص76) . وچون اسماء بنت عمیس مادر عبد الله با امام علی(ع) ازدواج کرد عبدالله ربیب امام علی(ع) بود.[۲۴] در برخی منابع آمده است که یکی از شروط حضرت زینب در ازدواج این بود که هرگاه امام حسین(ع) خواست سفری برود، زینب در کنار او باشد و عبدالله مانع او نشود.[۲۵] . زینب در طول دوران زندگی با همسرش عبدالله، هیچگاه از پدرش دور نبود حضرت زینب ـ سلام‌ الله ‌علیها ـ تا زمانی که امیر‌المؤمنین در مدینه بود، با شوهرش عبدالله بن جعفر در مدینه زندگی کردند و زمانی که امیر‌المؤمنین پایتخت حکومت اسلامی را به کوفه منتقل کردند، به کوفه نقل مکان کرد . «حضرت زینب در کوفه به ارشاد و تعلیم زنان کوفه اشتغال داشت» . [۷] و در فاصلهٔ زمانی ۲۷ تا ۳۲ سالگی همراه با شوهر و پدر و دو برادر در کوفه سکونت کرد. او پس از کشته شدن پدرش در کوفه، حضرت علی علیه السلام که در سال ۴۰ هجری در کوفه به شهادت رسید. حدود ۱۰ سال با برادرش امام حسن ـ علیه ‌السلام ـ زیست نمود. «امام حسن علیه ‌السلام» در سال ۵۰ هجری به شهادت رسید.[۸] . بنابراین سن حضرت زینب سلام الله علیها در این زمان تقریبا 42 سال بود . بعد از شهادت امام حسن علیه السلام ۱۰ سال نیز با برادر دیگرش یعنی امام حسین علیه السلام زندگی کرد. سن حضرت زینب سلام الله علیها در این زمان تقریبا 52 سال بود. حضور ده ساله زینب سلام الله علیها در صحنه زندگی برادرش حسین علیه السلام پر حادثه ترین و رنج آورترین دوران زندگی ایشان است . مشهور آن است که وفات آن بانوی معظمه در شب یک‌شنبه چهاردهم ماه رجب سال ۶۲ هجری اتفاق افتاد. یعنی حدود یک سال و نیم بعد از واقعه عاشورا . [۱۰] . از حضرت زینب چهار پسر به نام‌های علی، عونُ الْاَکبر، عباس، محمد و یک دختر به نام ام‌ کلثوم به‌ عنوان فرزندان زینب و عبدالله نام برده شده است.[۲۶] . دو تن از فرزندان زینب، عون[۲۸] و محمد[۲۹] در واقعه کربلا به شهادت رسیدند. ام ‌کلثوم دختر حضرت زینب(س) را امام حسین علیه السلام به همسری پسرعمویش قاسم بن محمد بن جعفر بن ابی‌طالب درآورد.[۳۳] . لذا شاخه‌ ای از فرزندان علی «زینبیّون» خوانده شده ‌اند.[۳۴] . زینب(س)، در موسوعة طبقات الفقهاء، یکی از فقیهان قرن اول قمری شمرده شده است.[۴۰] او احادیثی از پدرش امام علی(ع) و مادرش حضرت زهرا(س) نقل کرده است.[۴۱] . کتاب مقاتل الطالبیین، عبدالله بن عباس سخنان حضرت زهرا(س) در مورد فدک را به نقل از حضرت زینب(س) روایت و از او با عنوان «عقیلتنا زینب بنت علی(ع)» یاد کرده است.[۴۲] . امام سجاد علیه السلام و راویانی همچون جابر بن عبدالله انصاری،[۴۳] محمد بن عمرو، عطاء بن سائب، فاطمه دختر امام حسین[۴۴] نیز از زینب(س) حدیث نقل کرده‌ اند. زینب هنگام حضور امام علی(ع) در کوفه، برای زنان کوفه تفسیر قرآن ارائه می‌داد.[۴۶] همچنین نقل شده که او محل مراجعه مردم در بیان حلال و حرام بود.[۴۷] برخی او را دارای علم لدنی دانسته‌ اند.[۴۸] . حضرت زینب را در عبادت به مادرش حضرت زهرا سلام الله علیها تشبیه کرده ‌اند.[۵۱] نقل شده او شب‌ها به عبادت و تهجد و تلاوت قرآن می‌پرداخت و در دوران زندگی، هیچ‌گاه تهجّدش ترک نشد؛ حتی شب یازدهم عاشورا، با وجود مصائب فراوان در واقعه عاشورا.[۵۲]. فاطمه دختر امام حسین(ع) می‌گوید: عمه ‌ام زینب در تمام شب عاشورا، در محل عبادتش ایستاده بود و به پروردگار خویش استغاثه می‌کرد. [۵۳] همچنین از امام سجاد(ع)‌ نقل شده که با وجود سختی‌های فراوان در مسیر شام، نماز شب حضرت زینب ترک نشد.[۵۴] نقل شده امام حسین علیه السلام در روز عاشورا هنگام وداع آخرش، به زینب فرمود: خواهرم، مرا در نماز شب فراموش نکن. [۵۵] حضرت زینب را به جهت عبادتش، «عابده» لقب داده‌ اند.[۵۶] . درباره حجاب و عفت حضرت زینب، عبدالله مامقانی گفته است که تا پیش از واقعه کربلا هیچ مردی او را ندید.[۵۷] از یحیی مازِنی، از یاران امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا نقل شده است با اینکه در مدینه مدت زیادی همسایه خانه امام علی(ع) بود، هرگز زینب را ندید و صدای او را نشنید. به نقل او،‌ هنگامی که زینب(س) به زیارت مرقد رسول الله(ص) می‌رفت،‌ امام علی و حَسَنین اطراف او حرکت می‌کردند تا کسی او را نبیند.[۵۸] . حضرت زینب را تجسم و نماد صبر جمیل[۵۹][یادداشت ۲] و قهرمان صبر[۶۰] دانسته ‌اند. مقاومت در راه پاسداری از حریم دین،‌ کنترل نفس در برابر ناملایمات و ضعف نشان ندادن در مقابل دشمن و عدم شِکوِه در حضور مردم را از جمله ویژگی‌های صبر زینب(س) نام برده‌ اند.[۶۱] او در روز عاشورا، هنگام دیدن پیکر خونین برادرش چنین گفت: بار خدایا، این قربانی و کشته در راه خودت را از ما (خاندان پیامبر) بپذیر. [۶۲] همچنین وی در پاسخ ابن ‌زیاد که پرسید کار خدا را با برادر و اهل ‌بیتت چگونه دیدی، گفت : مَا رَأَیْتُ إلّا جَمِیلاً؛ جز زیبایی، چیزی ندیدم .[۶۳] . برخی از عالمان، همچون عبدالله مامَقانی[۶۴] و جعفر نقدی، از فقیهان شیعی در قرن چهاردهم قمری،[۶۵] با توجه به فضایل و ویژگی‌های حضرت زینب، قائل به عصمت او شده‌ اند. سید نورالدین جزایری او را دارای عصمت صغری می‌ داند.[۶۶]

فضایل حضرت زینب

صبر : دیدگاه شهید مطهری : در این رابطه می‌نویسد: در حماسه حسینی آن کسی که بیش از همه درس تحمل و بردباری را آموخت و بیش از همه این پرتو حسینی بر روح مقدس او تابید، خواهر بزرگوارش زینب ـ سلام‌الله‌علیها ـ بود . [۱۱] . و در ناسخ التواریخ آمده است: محققاً از آغاز خلقت تاکنون از هیچ زنی از زن‌های انبیا و اولیا با این حلم و بردباری پدید نیامده است . [۱۲] . عبادت : زینب کبری در تمام مدت اسارت تهجد و نماز شبش تعطیل نشد ؛ [۱۳] . روایتی از کتاب ریاحین الشریعه : در کتاب ریاحین الشریعه آمده است: شب‌ زنده ‌داری زینب در تمام عمرش ترک نشد؛ حتی شب یازدهم محرم . [۱۴] . سخن‌وری : خطبه‌های آتشین و زیبای زینب در کوفه و شام که یزید و یزیدیان را رسوا ساخت، در حد اعلای فصاحت و بلاغت بود. سخن شهید مطهری : شهید مطهری در این رابطه می‌نویسد: خطابه ‌ای که حضرت زینب در مجلس یزید خوانده است از خطابه ‌های بی‌نظیر دنیاست . [۱۵] . علم : زمانی که حضرت زینب ـ سلام‌الله‌علیها ـ خطبه پرمحتوا و آتشین خود را در بازار کوفه ایراد نمود، امام سجاد ـ علیه ‌السلام ـ در تأیید مقام علمی زینب ـ سلام ‌الله ‌علیها ـ فرمود: الحمدلله تو دانشمند و عالمه‌ ای بدون معلم و بانوی خردمندی بدون استاد می‌باشی . [۱۶] این سخن امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ نشان دهنده علم لدنی آن حضرت می‌باشد. بزرگواری : در بزرگواری آن حضرت ـ سلام‌الله‌علیها ـ همین نکته بس که «زمانی که در عصر روز عاشورا دو پسرش را شهید کردند، از خیمه پای بیرون نگذاشت»؛[۱۷] . در‌حالی ‌که هنگام شهادت سایر شهدا از خیمه بیرون می‌آمد و امام حسین ـ علیه ‌السلام ـ را دلداری می‌داد؛ ولی اینجا برای اینکه برادرش حسین ـ علیه ‌السلام ـ خجالت نکشد، از خیمه بیرون نیامد. عصمت : در کتاب زینب بنت الامام امیر‌المؤمنین» مقام عصمت را برای این بزرگوار ذکر می‌کند و می‌نویسد: هرچند مقام عصمت برای ایشان «ضروری دین» نیست، ولی به این مرحله رسیده‌ اند... [۱۸] . و خلاصه باید گفت: «شئونات باطنیه و مقامات معنویه حضرت زینب ـ سلام‌ الله ‌علیها ـ نایبه زهرا، امینه خدا... را هیچ ‌کس نتواند به تحریر و تقریر درآورد. [۱۹] . دیدگاه ابن اثیر : ابن اثیر می‌نویسد: زینب در فصاحت و بلاغت و زهد و عبادت و فضیلت و شجاعت و سخاوت شبیه ‌ترین مردم به پدر خود علی ـ علیه‌السلام ـ و مادر خود فاطمه ـ سلام‌الله‌علیها ـ بود. [۲۰]

در رابطه با نامگذاری حضرت زینب علیها‌سلام : هنگامی که زینب (س) به دنیا آمد، حضرت زهرا (س) نزد امیرالمؤمنین (ع) رفت و فرمود اسم ایشان را تعیین کن. آن حضرت فرمود : من بر این امر بر رسول الله صلى اللّه علیه و آله سبقت نمی‌گیرم؛ در حالی که پیامبر (ص) در سفر بود. هنگامی که پیامبر (س) از سفر بازگشت و موضوع را به ایشان گفتند، رسول خاتم فرمود «ما کُنتُ لأسبَق رَبّی تعالى» من بر این امر بر پروردگار متعال سبقت نمی‌گیرم. در این هنگام جبرئیل هبوط کرد و از سوی خداوند بر پیامبر (ص) سلام رساند و فرمود : «سَمِّ هذِه المُولودَة: زینب، فَقَد اختار اللّه لَها هَذا الإسم» اسم این مولود را «زینب» بگذار؛ پس خداوند بر او نام زینب را اختیار کرد. «ثمّ أخبره بِما یَجرِی عَلیها مِن المَصائِب، فَبَکى النبیّ صلى اللّه علیه و آله» سپس جبرئیل از جانب خداوند خبر داد از رویدادهایی که به زینب (س) می‌رسد؛ در این هنگام پیامبر (ص) گریست. (عوالم العلوم ص948)

نامگذاری حضرت محمد صلی الله علیه وآله و علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیهاسلام و امام حسن و امام حسین علیهماالسلام هم از جانب خدای متعال بوده است

در رابطه با نامگذاری حضرت محمد صلی الله علیه وآله : هنگام تولد سروشی به آمنه گفت نامش را محمد بگذار.[بحارالانوار، ج15، ص273]

در رابطه با نامگذاری حضرت علی علیه السلام : مادر امام علی(ع) می‌گوید: «وقتی می‌خواستم از کعبه خارج شوم، کسی مرا صدا زد و گفت: ای فاطمه! نامش را علی بگذار[علل الشرایع، ج 1، ص 136]

در رابطه با نامگذاری حضرت فاطمه علیهاسلام : هنگامی که فاطمه علیهاسلام متولد شد خدای تعالی به یکی از فرشتگان وحی فرمود به زمین برود و این نام را به زبان محمد بگذارد، و رسول خدا بدین ترتیب نام فاطمه را برای نوزاد تازه تولد یافته خود انتخاب کرد.سپس پروردگار عالمیان فرمود: «انی فطمتک بالعلم و فطمتک من الطمث،ای فاطمه!من به وسیله علم شیر را از تو قطع کرده، و از آلودگیهای زنانگی تو را پاکیزه کردم.»آن گاه امام باقر - علیه السلام- در ادامه فرمودند: «و الله لقد فطمها الله بالعلم و عن الطمث فی المیثاق،والله،خدای تبارک و تعالی این بانو را با علم بسیار از شیر گرفت و در میثاق او را از ناپاکیهای زنانگی باز داشت.»

در رابطه با نامگذاری امام حسن علیه السلام : خداوند متعال جبرئیل را نازل کرد و فرمود: از برای محمد پسری متولد شده، سلام مرا به او برسان و تهنیت و تبریک بگو و بگو که علی نسبت به تو به منزله هارون است نسبت به موسی، پس او را به اسم پسر هارون نام گذاری نما، اسم پسر هارون به زبان عربی «حسن» است[عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار، ج‌11، ص:؛ الاستیعاب، ج‌1، ص384]

در رابطه با نامگذاری امام حسین علیه السلام : جبرئیل از سوی خدا آمد و پس از عرض تبریک و تهنیت خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: یا رسول اللّه ! خداوند سلام می رساند و می فرماید: نسبت علی علیه السلام به تو، نسبت هارون علیه السلام به موسی علیه السلام است. از این رو، نام این مولود مبارک را به نام فرزند هارون «شُبَیْر» نامگذاری کن که به زبان عربی «حسین » می باشد. (بحار الأنوار، المجلسی ،ج 43،ص:238)

مختصری درباره ولادت حضرت زینب سلام الله علیها

تولد زینب(س) و گریه پیامبر بر مصایب آن زینب کبری (س) روز پنجم جمادی الاول سال 5 یا 6 هجرت در مدینه چشم به جهان گشود. خبر تولد نوزاد عزیز، به گوش رسول خدا (ص) رسید. رسول خدا (ص) برای دیدار او به منزل دخترش ‍ حضرت فاطمه زهرا (س) آمد و به دختر خود فاطمه (س) فرمود: ((دخترم ، فاطمه جان ، نوزادت را برایم بیاور تا او را ببینم )). فاطمه (س) نوزاد کوچکش را به سینه فشرد، بر گونه های دوست داشتنی او بوسه زد، و آن گاه به پدر بزرگوارش داد. پیامبر (ص) فرزند دلبند زهرای عزیزش را در آغوش کشیده صورت خود را به صورت او گذاشت و شروع به اشک ریختن کرد. فاطمه (ص) ناگهان متوجه این صحنه شد و در حالی که شدیدا ناراحت بود از پدر پرسید: پدرم ، چرا گریه می کنی ؟! رسول خدا (ص) فرمود: ((گریه ام به این علت است که پس از مرگ من و تو، این دختر دوست داشتنی من سرنوشت غمباری خواهد داشت ، در نظرم مجسم گشت که او با چه مشکلاتی دردناکی رو به رو می شود و چه مصیبتهای بزرگی را به خاطر رضای خداوند با آغوش باز استقبال می کند)). در آن دقایقی که آرام اشک می ریخت و نواده عزیزش را می بوسید، گاهی نیز چهره از رخسار او برداشته به چهره معصومی که بعدها رسالتی بزرگ را عهده دار می گشت خیره خیره می نگریست و در همین جا بود که خطاب به دخترش فاطمه (س) فرمود: ((ای پاره تن من و روشنی چشمانم ، فاطمه جان ، هر کسی که بر زینب و مصایب او بگرید ثواب گریستن کسی را به او می دهند که بر دو برادر او حسن و حسین گریه کند)).(خطابه زینب کبری (س) پشتوانه انقالب امام حسین (ع) صفحات 55 - 57 اثر دانشمند محترم محمد مقیمی از انتشارات سعدی ، به نقل از طراز المذهب ، ص 32 و 22) ولادت و پرورش زینب درست ترین گفتار آن است که سیدتنا زینب کبری (س) در پنجم ماه جمادی الاولی سال پنجم هجری به دنیا آمده ، و تربیت و پرورش ‍ آن دره یتیمه و مروارید گرانبها و بی مانند در کنار پیغمبر اکرم (ص) بوده ، و در خانه رسالت راه رفته ، و غذای خود را از وجود مطهر زهرای مرضیه(س) تناول نموده ، و از دست پسر عموی پیغمبر، امیرالمؤ منین (ع) غذا و خوراک خورده و نمو نموده ، نمو قدسی و پاکیزه ، و با سعادت و نیکبختی ، و پرورش یافته پرورش روحانی و الهی ، و به جامه های عظمت و بزرگی به چادر پاکدامنی و حشمت و بزرگواری پوشیده شده ، و پنج تن اصحاب کساء به تربیت و پرورش و تعلیم و آموختن و تهذیب و پاکیزه گردانیدن او قیام نموده و ایستادگی داشتند، و همین بس است که مربی و مؤ دب و معلم او ایشان باشند.(زینب کبری ، ص 139) گریه جبرئیل بر مصایب زینب (س) روایت شده است که پس از ولادت حضرت زینب (س)، حسین (ع) که در آن هنگام کودک سه چهار ساله بود، به محضر رسول خدا (ص) آمد و عرض کرد: ((خداوند به من خواهری عطا کرده است )). پیامبر(ص) با شنیدن این سخن ، منقلب و اندوهگین شد و اشک از دیده فرو ریخت . حسین (ع) پرسید: ((برای چه اندوهگین و گریان شدی ؟)). پیامبر(ص) فرمود: ((ای نور چشمم ، راز آن به زودی برایت آشکار شود.)) تا اینکه روزی جبرئیل نزد رسول خدا (ص) آمد، در حالی که گریه می کرد، رسول خدا (ص) از علت گریه او پرسید، جبرئیل عرض ‍ کرد: ((این دختر (زینب ) از آغاز زندگی تا پایان عمر همواره با بلا و رنج و اندوه دست به گریبان خواهد بود؛ گاهی به درد مصیبت فراق تو مبتلا شود، زمانی دستخوش ماتم مادرش و سپس ماتم مصیبت جانسوز برادرش امام حسن (ع) گردد و از این مصایب دردناک تر و افزون تر اینکه به مصایب جانسوز کربلا گرفتار شود، به طوری که قامتش خمیده شود و موی سرش سفید گردد.)) پیامبر (ص) گریان شد و صورت پر اشکش را بر صورت زینب (س) نهاد و گریه سختی کرد، زهرا (س) از علت آن پرسید. پیامبر (ص) بخشی از بلاها و مصایبی را که بر زینب (س) وارد می شود، برای زهرا(س) بیان کرد. حضرت زهرا (س) پرسید: ((ای پدر! پاداش کسی که بر مصایب دخترم زینب (س) گریه کند کیست ؟ پیامبر اکرم (ص) فرمود: ((پاداش او همچون پاداش کسی است که برای مصایب حسن و حسین (ع) گریه می کند))(الخصائص الزینبیه ، ص 155 ناسخ التواریخ زینب (س) ص 47) بشارت تولد زینب و گریه علی (ع) هر پدری را که بشارت به ولادت فرزند دادند، شاد و حرم گردید، جز علی بن ابی طالب (ع) که ولادت هر یک از اولاد او سبب حزن او گردید. در روایت است که چون حضرت زینب متولد شد، امیرالمؤ منین (ع) متوجه به حجره طاهره گردید، در آن وقت حسین (ع) به استقبال پدر شتافت و عرض کرد: ای پدر بزرگوار! همانا خدای کردگار خواهری به من عطا فرموده امیرالمؤ منین (ع) از شنیدن این سخن بی اختیار اشک از دیده های مبارک به رخسار همایونش جاری شد. چون حسین (ع) این حال را از پدر بزرگوارش مشاهده نمود افسرده خاطر گشت . چه ، آمد پدر را بشارت دهد، بشارت مبدل به مصیبت و سبب حزن و اندوه پدر گردید، دل مبارکش ره درد آمد و اشک از دیده مبارکش بر رخسارش جاری گشت و عرض کرد: ((بابا فدایت شوم ، من شما را بشارت آوردم شما گریه می کنید، سبب چیست و این گریه بر کیست ؟)) علی (ع) حسینش را در برگرفت و نوازش نمود و فرمود: ((نور دیده ! زود باشد که سر این گریه آشکار و اثرش نمودار شود.)) که اشاره به واقعه کربلا می کند. همین بشارت را سلمان به پیغمبر داد و آن حضرت هم منقلب گردید. چنان که در بعض کتب است که حضرت رسالت در مسجد تشریف داشت آن وقت سلمان شرفیاب خدمت گردید و آن سرور را به ولادت آن مظلومه بشارت داد و تهنیت گفت . آن حضرت بگریست و فرمود: ((ای سلمان جبرییل از جانب خداوند جلیل خبر آورد که این مولود گرامی مصیبتش غیر معدود باشد تا به آلام کربلا مبتلا شود، الخ ))(ناسخ التواریخ حضرت زینب کبری (س)، ج 1، ص 45 و 46) نامگذاری زینب از طرف خداوند هنگامی که زینب (س) متولد شد، مادرش حضرت زهرا (س) او را نزد پدرش امیرالمؤ منین (ع) آورده و گفت : این نوزاد را نامگذاری کنید! حضرت فرمود: من از رسول خدا جلو نمی افتم . در این ایام حضرت رسول اکرم (ص) در مسافرت بود. پس از مراجعت از سفر، امیرالمؤ منین علی (ع) به آن حضرت عرض کرد: نامی را برای نوزاد انتخاب کنید. رسول خدا (ص) فرمود: من بر پروردگارم سبقت نمی گیرم . در این هنگام جبرئیل (ع) فرود آمده و سلام خداوند را به پیامبر(ص) ابلاغ کرده و گفت : نام این نوزاد را ((زینب)) بگذارید! خداوند بزرگ این نام را برای او بر برگزیده است . بعد مصایب و مشکلاتی را که بر آن حضرت وارد خواهد شد، بازگو کرد. پیامبر اکرم (ص) گریست و فرمود: هر کس بر این دختر بگرید، همانند کسی است که بر برادرانش حسن و حسین گریسته باشد.(فاطمه زهرا (س) دل پیامبر، ص 854) فرزند فاطمه علیا حضرت زینب ، نخستین دختری است که از فاطمه (س) به دنیا آمده ، و او پس از امام حسن و امام حسین (ع) بزرگترین فرزندان فاطمه (س) بوده ، و نیز گفته اند: دلیل بر آن است که راویان حدیث و بیان کنندگان اخبار در ایام اضطهار - یعنی روزگار غلبه و چیرگی ظلم و ستم ستمگران بر مؤ منین - هر گاه می خواستند از امیرالمؤ منین علی (ع) روایتی نقل کنند می گفتند: این روایت از ابی زینب است ، و اینکه امیرالمؤ منین (ع) را به این کنیه می نامیدند، برای آن است که زینب کبری (س) پس از امام حسن و امام حسین - علیهماالسلام - بزرگترین فرزندان آن حضرت بوده ، و امیرالمؤ منین (ع) نزد دشمنانش به این کنیه معروف نبوده است .(زینب کبری ، ص 137 و 138) تغذیه زینب از زبان پیامبر حضرت زینب (س) مانند دو برادرش حسن و حسین (ع) از زبان رسول الله (ص) تغذی می کرد. همان طور که در بسیاری از اخبار آمده است ، پیغمبر (ص) زبان خود را در دهان حسنین می گذاشت ، آنان با مکیدن زبان پیغمبر تغذیه می شدند و از همین طریق گوشت و پوست بدنشان می رویید و رشد می کرد، در مورد حضرت زینب (س) نیز همین عمل را انجام می داد. در جلد اول از کتاب خرایج راوندی صفحه 94 معجزه یکصد و پنجاه و پنج از حضرت صادق (ع) چنین روایت کرده است : امام صادق (ع) فرمود: پیغمبر (ص) پیوسته نزد فرزندان شیر خوار فاطمه می آمد، از آب دهان خود آنان را تغذیه می کرد و سپس به فاطمه (س) می فرمود به آنان شیر ندهید))(پیام آور کربلا، ص 17) لقب های حضرت زینب (س) الف - زینب کبری : این لقب برای مشخص شدن و تمییز دادن او از سایر خواهرانش (که از دیگر زنان امیرمؤ منان به دنیا آمده بودند) بود. ب - الصدیقه الصغری : چون ((صدیقه)) لقب مبارک مادرش ، زهرای مرضیه (س) است ، و از سویی شباهت های بی شماری میان مادر و دختر وجود داشت ، لذا حضرت زینب را ((صدیقه صغری)) ملقب کردند. ج - عقیله / عقیله بنی هاشم / عقیله الطالبین : ((عقیله)) به معنای بانویی است که در قومش از کرامت و ارجمندی ویژه ای بر خوردار باشد و در خانه اش عزت و محبت فوق العاده ای داشته باشد. د - دیگر لقب ها: از دیگر لقب های حضرت زینب ، موثقه عارفه ، عالمه غیرمعلمه ، عابده آل علی ، فاضله و کامله است . (ره توشه راهیان نور، ص 258) کنیه حضرت زینب (س) کنیه آن علیا حضرت ((ام کلثوم)) است ، و این که ایشان را ((زینب کبری)) می گویند، برای آن است که فرق باشد بین او و بین کسی از خواهرانش که به آن نام و کنیه نامیده شده است . چنان که ملقبه به ((صدیقه صغری)) شده است ، برای فرق بین او و مادرش صدیقه کبری فاطمه زهراصلوات الله علیهما. (زینب کبری ، ص 137) .