بانویی که جان خود را بر مسیر ولایتمداری گذاشت
بیتردید اهل بیت پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) چهرههای پرفروغی به جهانیان عرضه کردهاند و نامشان مانند ستارگان درخشان در آسمان فضایل میدرخشد. درخشانترین ستاره در میان بانوان هفتمین منظومه ولایت، فاطمه فرزند پاکیزه موسی بن جعفر(علیهمالسلام) است؛ بانویی که سالهاست تشنگان معرفت از حریمش، زلال ایمان مینوشند و عارفان با گذر بر زندگی فرزانهاش و درک لحظههای آسمانی شدنش، درهای عروج را به روی خود میگشایند و بوی وصال را در گستره زمین منتشر میسازند.
حضرت فاطمه معصومه بعد از امام رضا(علیهالسّلام) از دیگر فرزندان حضرت موسی بن جعفر(علیهالسّلام) فاضلتر و دارای مقامی شامختر میباشد. آن حضرت به همراه امام رضا(علیهالسّلام) هر دو در دامان پاک یک مادر بزرگوار به نام حضرت «نجمه خاتون» که از مهاجران مغرب بود، رشد و پرورش یافتهاند. این در حالى است که پدر بزرگوارشان پیوسته در زندان هارون الرشید بسر مىبردند و سرانجام در همان زندان، هنگامى که حضرت معصومه(علیهاالسّلام) در سن ده سالگى بود، به شهادت رسید و از آن زمان به بعد حضرت معصومه(علیهاالسّلام) تحت مراقبت برادرش امام رضا(علیهالسّلام) قرار گرفت.[۱]
نام حضرت معصومه، فاطمه است. در کتابهای روایی و تاریخی نیز، از آن حضرت با عنوان «فاطمه بنت موسى بن جعفر(علیهالسّلام)» یاد شده است،[۲] امّا صدها سال است که آن حضرت با لقب «معصومه» مشهور هستند، و این لقب نزد ایرانیان تبدیل به اسم برای ایشان شده است.
حضرت معصومه(علیهاالسّلام)، معصوم به معنایی که در مورد پیامبران و امامان به کار می رود نبوده، امّا ایشان دارای طهارت روح و کمالات معنوی بالایی بودند.
در سال ۲۰۱(هـ.ق) يك سال پس از سفر تبعيد گونه حضرت رضا(علیهالسلام) به شهر «مرو» حضرت فاطمه معصومه(سلاماللهعلیها) همراه عدّهای از برادران خود برای ديدار برادر و تجديد عهد با امام زمان خويش راهی ديار غربت شد. در طول راه به شهر ساوه رسيدند، ولی در آنجا عدهای از مخالفين اهل بيت(علیهمالسلام) با مأموران حكومتی همراهی نموده و با همراهان حضرت به نبرد و جنگ پرداختند كه عدّهای از همراهان حضرت در اين حادثه غم انگيز به شهادت رسيدند.[۳] حضرت در حالی كه از غم و حزن بسيار مريضه بود با احساس نا امنی در شهر ساوه فرمود: مرا به شهر قم ببريد ، زيرا از پدرم شنيدم كه فرمود:"شهر قم مركز شيعيان ما میباشد"؛ سپس حضرت به طرف قم حركت نمود. آن حضرت در سنّ۲۸ سالگي در روز دهم يا دوازدهم ربيع الثانی سال ۲۰۱(هـ.ق) در شهر قم از دنيا رفت.
لقب کریمه اهل بیت(علیهمالسلام) را امام صادق(علیهالسلام) به آن حضرت داده است. روایت شده که مرحوم آیت الله سید محمود مرعشی نجفی، پدر آیت الله سید شهاب الدین مرعشی به دلیل ارادت ویژهای که به حضرت فاطمه زهراء(سلاماللهعلیها) داشت، علاقهمند بود تا مزار ایشان را از نزدیک زیارت کند. این موضوع باعث می شود که او چله بگیرد.
شب چهلم پس از دعا و توسل بسیار، به استراحت میپرازد که در عالم رویا به محضر مقدس امام باقر(علیهالسلام) یا امام صادق(علیهالسلام) مشرف میشود. حضرت میفرمایند به دامان کریمه اهل بیت چنگ بزن. آیت الله مرعشی نجفی با تصور اینکه منظور ایشان حضرت زهراء(سلاماللهعلیها) است، عرض میکند من این ختم قرآن را برای دانستن محل دقیق قبر شریف آن حضرت گرفتهام تا به زیارتشان مشرف شوم. امام در پاسخ میفرمایند منظور من، قبر شریف فاطمه معصومه در قم است. مرحوم مرعشی نجفی به محض برخاستن از عالم خواب و رویا، عزم سفر میکند و برای زیارت حضرت معصومه(سلاماللهعلیها) راهی قم میشود. [۴]
دختران کشور اسلامی با تأسی به بانوی کرامت حضرت معصومه(سلاماللهعلیها) در میدان عفت و پاکدامنی سربلند بوده و الگوی دختران عالم باشند. ضمن تسلیت سالروز وفات بانوی کرامت به تمامی دختران پاکدامن سرزمین اسلامی، پیروی از ایشان در تمام مراحل زندگی را آرزو میکنیم.
ای آینه ی تقوی ای شاخه گل طوبی
هستی ز تو شد زیبا یا حضرت معصومه
از جود و سخای تو از لطف و عطای تو
قم گشته بسی احیا یا حضرت معصومه
_____________________
پینوشت:
[۱]. برگرفته از سایت haram.masoumeh.com
[۲]. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(علیهالسلام)، ج ۲، ص ۲۶۷، چاپ اول، نشر جهان، تهران، ۱۳۷۸ ق.
[۳]. زندگاني حضرت معصومه، مهدي منصوری، ص ۱۴ ( به نقل از رياض الانساب، تأليف ملك الكتّاب شيرازی).
[۴]. خبرگزاری مهر
در ۱۰ ربیعالثانی سالروز غمبار رحلت حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) که در پی سفر آن حضرت به ایران به وقوع پیوست شایسته است دلیل اصلی مسافرت حضرت تبیین شود که بیانگر ولایتمداری آن حضرت نسبت به اهداف حجت الهی یعنی امام رضا (علیهالسلام) است.
دلیل مسافرت حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) با مهاجرت برادر بزرگوارش حضرت امام رضا (علیهالسلام) به ایران ارتباط مستقیم دارد و در راستای اهداف الهی آن امام همام به انجام رسیده است.
مأمون عباسی در سال ۲۰۰ هـجری قمری امام رضا (علیهالسلام) را با اجبار به مرو فراخواند، بنا بر نقلی که شده:
«بعد از استقرار در ایران، امام رضا (علیهالسلام) نامهای خطاب به خواهر گرامیاش حضرت فاطمه معصومه (سلاماللهعلیها) مرقوم نموده و آن را توسط یکی از غلامانش به مدینه منوره ارسال فرموده است. امام (علیهالسلام) به غلامش دستور داد که در هیچ منزلی توقف نکند تا در اندک زمان ممکن آن نوشته را به مدینه برساند. غلام خود را به مدینه منو ره رسانید و نامه امام هشتم را به خدمت حضرت معصومه (علیهالسلام) تسلیم نمود و آن حضرت بهمجرد رسیدن نامه برادرش خود را آماده سفر نمود». [۱]
لذا میبینیم حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) به شوق دیدار برادر و اطاعت امر امام زمان خود راهی ایران و بخصوص قم شد هم چنانکه نقلشده است:
«حضرت در سال ۲۰۱ هجری قمری با گروهی از اطرافیان خود از مدینه حرکت کرد و وقتی به ساوه رسید مریض شد. سؤال فرمود: تا قم چقدر راه است گفتند: ده فرسخ، فرمود مرا به قم برسانید. او را به قم رسانیدند. [۲]
از دیگر سو مردم قم نیز از آمدن حضرت معصومه خواهر حجت خدا اطلاع یافته و به استقبال آن حضرت رفتند و با تجلیل و احترام ایشان را به قم آوردند، هم چنانکه در کتاب معتبر تاریخ قم، به روایت صحیح نقلشده است:
«چون خبر به آل سعد رسید باهم اتفاق کردند که از آن حضرت درخواست کنند به قم بیاید و موسی بن خزرج بن سعد اشعری بیرون آمد و چون به شرف ملازمت حضرت فاطمه رسید زمام ناقه او بگرفت و بهجانب شهر بکشید و به در سرای خود فرود آورد. محل و سرای موسی بن خزرج و حجرهای که حضرت معصومه در آن به عبادت پرداخته، اکنون مشخص و زیارتگاه است». [۳]
آنچه از منابع معتبر بر میآید اینست که حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) برای اطاعت امر حجت خدا یعنی برادر خود به ایران مسافرت کرده و طبق اهداف امام رضا (علیهالسلام) در طول مسیر نیز به تبلیغ امامت و تشیع میپرداختند.
امروزه علل و ثمرات معنوی حضور موازی امام رضا و حضرت معصومه (علیهمالسلام) در ایران برای همگان مشخص است، هرچند برای رحلت حضرت معصومه علت خاصی غیر از حوادث و رویدادهای طبیعی نمیتوان یافت، اما حکمتیهای معنوی متعددی را میتوان در ابعاد فرهنگی و تاریخی برای حضور موازی آن دو نور معنوی در ایران برشمرد.
حضرت معصومه مطابق فرمان برادرش به ایران مسافرت کرد و در شهر قم رحلت نمود و در این شهر مدفون شد. امام رضا (علیهالسلام) در خراسان که به اجبار مأمون به آنجا سفرکرده بود توسط مأمون مسموم و به شهادت رسید و در آنجا دفن شد.
حضور آن دو بزرگوار در ایران تحت شرایط خاصی صورت گرفت، اما حکمت شهادت آنها در ایران همچنین مرقدهای معنویشان امروز محسوستر از گذشته است. مرا قد آنها در دو شهر مقدس مشهد و قم کانون نشر علوم و معارف اسلامی و مرکز ثقل فرهنگی در ایران گردیده است. این مسئله از مسائل مهم تاریخی و فرهنگی است، كه حضور دو تن از اهلبیت جه اندازه درتکامل علوم و تمدن اسلامی نقش داشته است، لذا رشد فرهنگ اسلام و تشیع پس از حضور آنها در ایران سرعت قابلتوجه و رو به تکامل به خود گرفته است. تحولات تاریخی بسیار مهم پسازاینکه مرقد آنها دراین دو شهر (شرق و مرکز ایران) واقع شد به وقوع پیوست، ازجمله تشکیل حکومتهای شیعه در ایران و سایر مسائل دینی مهم دیگر است، که بخش قابل توجهی از آن مرهون جانفشانی در اطاعت امر و ولایتپذیری حضرت معصومه (سلاماللهعلیها) از حجت پروردگار یعنی امام رضا (علیهالسلام) میباشد.
----------------------------------------------
پینوشت:
[۱]. بارگاه فاطمه معصومه، ميرعظيمي، انتشارات نهضت، ص ۲۴.
[۲]. تاريخ قم، قمي، حسن بن محمد، تهران، انتشارات توس، ص ۵۰.
[۳]. تاريخ قم، همان ص ۲۱۳ و اعيان الشيعه، چاپ بيروت، ج ۸، ص ۳۹۱.
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: قُم و حضرت معصومه علیها سلام