حاج ميرزا محمدحسين ناييني نجفي مشهور به ميرزاي نائيني ملقب به شيخ ‏الاسلام، فقيه امامي، مرجع تقليد، اصولي، حكيم و اديب در سال 1239 ش (1276 ق) در نائين متولد شد. در اصفهان نزد ميرزا محمدباقرنجفي، حكيم جهانگيرخان قشقايي و ابوالمعالي كلباسي كسب علم نمود، سپس به عتبات رفت و در سامرا نزد ميرزاي بزرگ شيرازي و سيدمحمد فشاركي و سپس در كربلا نزد سيداسماعيل صدر و در نجف نزد آخوند خراساني سال‏ها تحصيل نمود. ميرزاي ناييني از آن پس خود در شمار مدرسان تراز اول حوزه علميه نجف درآمد و حلقه درس خود را تشكيل داد كه در اين ميان حضرات آيات عظام: سيدمحسن حكيم، سيدمحمود حسيني شاهرودي، سيدجمال الدين گلپايگاني، سيدمحمد حجت كوه ‏كمره‏اي، سيدمحمدهادي ميلاني، شيخ محمدتقي آملي، سيدابوالقاسم خويي، علامه طباطبايي، ميرزا هاشم آملي و ده ها فاضل و فقيه بزرگوار، خوشه‏ چين معارف آن استاد بزرگ و زعيم حوزه علميه نجف اشرف بودند. در عصر ميرزا، انقلابي مردمي به منظور مهار استبداد و تحصيل استقلال و امنيت به رهبري عالمان ديني در ايران انجام شد كه به نهضت مشروطه معروف گرديد. در اين ميان ميرزاي ناييني به همراه آخوند خراساني نقش مؤثري را در پيروزي آن ايفا كرد. ايشان در بحران انقلاب مشروطه، كتاب "تنبيه الاُمَّة" را نگاشت و در آن، حاكميت اسلام ناب را با دليل و برهان قاطع اثبات كرد. ميرزاي ناييني همچنين در پي استيلاي انگلستان بر عراق، انتخاب هر حاكم كافر بر كشور مسلمان عراق را حرام دانست و موجب شورش مردمي عليه استعمار گرديد. از اين رو، استعمار پير زمينه تبعيد مراجعي همچون ميرزاي ناييني و سيد ابوالحسن اصفهاني و... را به ايران تدارك ديد. اين امر در نهايت بر اثر فشار مردم و علما، با عذرخواهي پادشاه عراق و بازگرداندن محترمانه علما به عراق پايان يافت. سرانجام ميرزاي بزرگ ناييني، پس از عمري تلاش و مجاهده در 24 مرداد 1315 ش برابر با 26 جمادي الاول 1355 ق در حدود 80 سالگي به ديدار معبود شتافت و پس از تشييعي باشكوه، در جوار بارگاه مطهر امام علي(ع) به خاك سپرده شد.

محمدحسین نائینی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

محمد حسین غروی نائینی - ويکی شيعه

میرزای نائینی - ویکی فقه

ميرزا حسين نائينی - دانشنامه‌ی اسلامی

زندگی نامه آيت الله نائنی (1277-1355 ه ق )

زندگانی میرزای نائینی

آیت‌الله میرزا محمد حسین نائینی(زندگینامه) - پایگاه اطلاع ...

آیت الله میرزا محمدحسین نائینی غروی (میرزای نائینی) رحمة ...

آیت‌الله نایینی کیست؟ - خبرگزاری فارس

منشور حکومت از دیدگاه آیت الله نائینی