وحشت رضاشاه از الگو شدن شهید مدرس
جواد نوائیان رودسری - آیت‌ا... سیدحسن مدرس، با دستور رضاشاه، شب 16 مهر سال 1307 بازداشت و تحت‌الحفظ به خواف تبعید شد، اما پهلوی اول که وجود آیت‌ا... مدرس برایش قابل تحمل نبود، در 22 مهر سال 1316 دستور انتقال او را از خواف به کاشمر صادر کرد. عوامل رضاشاه، 85 سال پیش در چنین روزی، در غروب روز 10 آذر سال 1316، آیت‌ا... مدرس را، با دهان روزه و به طرز فجیعی به شهادت رساندند. درباره چرایی این اقدام، صحبت‌های متفاوت و حتی ادعاهای متناقضی مطرح می‌شود، اما در این بین، سوال اساسی این است که چرا رضاشاه نمی‌توانست وجود شهید مدرس را حتی در حالت تبعید تحمل کند؟ آیا صرفاً می‌توان به شهادت رساندن آن عالم مبارز و مجاهد را ناشی از رویکرد دیکتاتورمابی رضاشاه و میل وی برای حذف همه مخالفان و حتی دوستان قدرتمند و صاحب نفوذش دانست؟ هر چند که این رویکردِ ذهنی در شخصیت رضاشاه، نقش مهمی در حذف بسیاری از مخالفان و موافقان وی داشت، اما درباره شهید مدرس، با توجه به سوابق او و پیشینه فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی‌اش، باید دلایل مهم دیگری را هم لحاظ کرد؛ دلایلی که در گفت‌وگو با دکتر مسعود رضایی، مورخ و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران، به دنبال شناخت و بررسی آن ها بودیم.
اختلاف ماهوی شهید مدرس و رضاشاه
رضایی دلیل اساسی تحمل‌ناپذیر بودن شهید مدرس را برای رضاشاه، اختلاف ماهوی میان آن ها می‌داند و می‌گوید: شهید مدرس، یک شخصیت کاملاً مستقل و با انگیزه‌های کاملاً اسلامی و ملی بود؛ در مقابل او، رضاشاه فردی است که با توجه به اسناد موجود و حتی اقرار خودش، توسط بیگانگان به حکومت رسید و لاجرم، خودش را وابسته به بیگانه می‌دانست. به همین دلیل، شهید مدرس و رضاشاه در دو جبهه متفاوت و متضاد قرار داشتند. این پژوهشگر تاریخ معاصر تصریح می‌کند: از سوی دیگر، مدرس در مقابل سلطه‌گری و دیکتاتوری رضاشاه، رویکردی شجاعانه و بسیار بی‌پروا داشت. طبیعی است که تحمل چنین شخصیتی، برای رضاشاه که یک تمامیت‌خواه تمام‌عیار است، سخت باشد. همه کارشناسان و محققان بر این باورند که پهلوی اول، بعد از به دست گرفتن قدرت، یک دیکتاتوری بسیار سنگین و توام با خشونت را بر کشور مسلط کرد؛ حتی از مجلس ششم به بعد، دیگر آن انتخاباتی که تا قبل از آن برای برگزیدن وکلای ملت برگزار می‌شد هم، تحت سلطه دربار قرار گرفت که البته، خودِ دربار هم تحت تسلط انگلیسی‌ها بود و مدرس در برابر این‌ها، شجاعانه می‌ایستاد.
سیاستمدارِ شجاع و به دور از سازش
رضایی در بخش دیگری از سخنانش، به مقایسه سیاستمداران هم‌عصر شهید مدرس با وی می‌پردازد و می‌گوید: دیکتاتوری رضاشاه باعث شد که برخی از سیاستمداران، از ترس سکوت پیشه‌کنند؛ بزرگانی بودند که پای خودشان را از مسائل سیاسی کنار کشیدند و برای حفظ جانشان سکوت کردند؛ حتی گاهی به همراهی با دستگاه رضاشاهی هم پرداختند، اما شهید مدرس اهل این‌گونه عقب‌نشینی‌ها و سازش‌ها نبود و به عنوان یک شخصیت شناخته شده، می‌توانست الگویی برای دیگران در راستای مقاومت در برابر سلطه‌گری و استبداد رضاشاهی باشد. شهید مدرس با چنین رویکردی، می‌توانست به خیلی‌ها انگیزه مبارزه بدهد و از مأیوس شدن آن ها در این مسیر، جلوگیری کند. این مسئله زمانی که به یاد بیاوریم شهید مدرس یک روحانی بسیار برجسته، با سوابق سیاسی طولانی بود، اهمیت بیشتری می یابد؛ اهمیتی که باعث وحشت و ترس رضاشاه هم می‌شد. به همین دلیل، حتی با وجود تبعید آن مرحوم به خواف، باز هم از حضور وی واهمه داشت و دستور به شهادت رساندن او را صادر کرد.
تداوم مبارزه در تبعید
با دکتر مسعود رضایی درباره ارتباطات شهید مدرس با علما و سیاستمداران کشور، طی دوران تبعیدش صحبت می‌کنم و از او می‌پرسم که آیا این ارتباطات، نقشی در برانگیختن ترسی که به آن اشاره کرد، دارد؟ وی پاسخ می‌دهد: شهید مدرس یک شخصیت خستگی‌ناپذیر بود که بر مبنای تفکرات اسلامی خودش، به آن چه که تکلیف تشخیص می‌داد، عمل می‌کرد و برایش شرایط و سختی‌های کار اهمیتی نداشت. او وظیفه خود می‌دانست که با ظلم و ستم حاکم بر کشور مبارزه کند؛ چه زمانی که در مجلس حضور داشت و کیفیت آن را می‌دانید و چه زمانی که در تبعید بود و ظاهراً زیر نظر قرار داشت. مبارزات صریح و شجاعانه او زمانی بروز و ظهور یافت که رضاخان در اوج قدرت قرار داشت و اختیار نیروهای نظامی کشور در دست او بود. در دوران تبعید هم، شهید مدرس با وجود محدودیت‌های گسترده به این روش ادامه داد و طبعاً چنین اقداماتی هم، در تشدید نگرانی رضاشاه بی‌تأثیر نبود.
سفر رئیسی به کردستان +فیلم و عکس/ تأکید رئیس جمهور بر تلاش در تولید و اشتغال
توسعه مشهد به سمت غرب حاشیه‌نشینی را گسترش داد/ احداث بزرگترین گود زورخانه‌ای در حاشیه مشهد
پاسخ به چند شبهه درمورد شهید آیت‌الله مدرس/ مدرس یک چهره شناخته شده اما گمنام است!
مروری بر مجلات و روزنامه‌های امروز جهان/ از انتظار برای پایان دنیا تا ترامپی که باید برود
گزارش تصویری I تشرف نخست وزیر عراق به حرم مطهر رضوی و دیدار با تولیت آستان قدس رضوی
دیدار خودمانی و بدون تشریفات رئیس‌جمهور با علمای شیعه و سنی کردستان +تصاویر
لحظه دستگیری عوامل و جاسوس‌های موساد در ایران را ببینید
ویدئو | دادگاه عاملان قتل شهید «روح‌الله عجمیان»
بارها و بارها اعتراف این جلادها را ببینید +فیلم
حضور سر زده رییس جمهور در بازار سنندج +فیلم
یک پاسدار مدافع امنیت در کردستان به شهادت رسید+ عکس
روایت پدر از روز شهادت روح الله عجمیان + فیلم
مستند فرزند روح‌الله | روایتی از زندگی و شهادت سید روح‌الله عجمیان + فیلم
ویدئو | بدون تعارف با خانواده شهید دهه‌هشتادی در اغتشاشات اخیر
بسیجی مدافع امنیت «پوریا احمدی» در تهران به شهادت رسید
سربلندی ملت و تیم ملی ایران شکست حقارت‌بار وطن‌فروشان
ایران باز هم نباخت(یادداشت روز)
رکورد آدم‌کشی با اسلحه گرم در آمریکا شکسته شد
وضعیت خوب منابع ارزی با رشد قابل توجه صادرات نفتی
6 میلیون نفر به صورت رایگان تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفتند
ملت‌ها در قطر نشان دادند چیزی به نام اسرائیل وجود ندارد
35 کشته و 27 زخمی در حمله تکفیری‌ها به یک مدرسه در افغانستان
قالیباف: تصویب «بسته تحول در قوانین اقتصادی» در دستورکار مجلس قرار دارد
بازی کثیف علیه تیم ملی جوانمردان
حکم اعدام اعضای شبکه اراذل و اوباش مرتبط با موساد در دیوان عالی تأیید شد
امیرعبداللهیان: مناسبات ایران و عراق، نشان‌دهنده نگاه راهبردی مشترک است
دولت در حال تهیه لایحه پرداخت عادلانه حقوق است
لایحه جامع انتخابات تقدیم معاون اول رئیس جمهوری شد
برپایی جشنواره «صد دانه یاقوت» در ۴ فرهنگسرای پایتخت
دریادار ایرانی : توسعه دیپلماسی دریایی از برنامه‌های نیروی دریایی ارتش است
گزارش هیات اعزامی به سیستان و بلوچستان تقدیم رهبر معظم انقلاب شد
خوزستان و همدان میزبان ۱۲ شهید گمنام می شوند
اخبارکوتاه
آغاز رسیدگی به اتهام «افساد فی الارض» ۱۵متهم در پرونده شهادت یک بسیجی
اجرای ۹۵۷ پروژه مسکن خودمالکی در استان تهران
بخش کشاورزی نیازمند تحویل حجمی آب از سوی وزارت نیرو است
انعقاد قرارداد ۴ میلیارد دلاری صادرات خدمات فنی مهندسی به عراق
سازمان برنامه: امنیت غذایی یکی از موضوعات کلیدی در برنامه هفتم توسعه است
رایزنی های ایران با ترکمنستان برای سوآپ انرژی
امکان استعلام وضع چک صیادی با ارسال پیامک
سازوکار مجلس برای اسقاط خودرو تعیین شد
۴اوباش مرتبط با رژیم صهیونیستی به اعدام محکوم شدند
سخنگوی شورای نگهبان: باید برای صیانت از اعتراضات پیش بینی های لازم انجام شود
رئیس مجلس : همکاری ایران و عراق ،رونق اقتصادی و امنیت منطقه را به دنبال دارد
رئیسی:توجه به خواست جامعه ازمهمترین وجوه مردمداری دولت است
آیت‌الله العظمی نوری همدانی: سختی و مشکلات مردم را درک می‌کنیم
انصارالله یمن: در نبرد آینده، زمین، دریا و آسمان را قتلگاه متجاوزان خواهیم کرد
کتائب حزب‌الله عراق: جنگ را باید به خیابان‌های ریاض کشاند
کشته شدن ۳۵ کودک افغان در انفجارتروریستی مدرسه دینی در «سمنگان»
یدیوت آهارونوت: جام جهانی قطر نشان داد چیزی به نام اسرائیل وجود ندارد
افشای جزئیات تازه از پشت پرده کودتای بن سلمان علیه «بن نایف»
چین: اعتراضات ضددولتی را به شکل جدی سرکوب خواهیم کرد
تاکید وزیران خارجه ناتو بر ادامه حمایت از اوکراین مقابل روسیه
مردم مغرب علیه عادی سازی روابط با اسرائیل تظاهرات کردند
شمارش معکوس آغاز حمله زمینی ترکیه به سوریه
کوتاه از سراسر جهان
ناتو: اجازه پیروزی پوتین در جنگ اوکراین را نمی دهیم
مبارزه سیستماتیک رژیم سعودی با شیعیان شرق عربستان وارد فاز تازه‌ای شد
درخواست پارلمان اروپا برای بازنگری در روابط با الجزایر
ترکیه: حملات هوایی به سوریه را با هماهنگی روسیه انجام می دهیم
روسیه و چین: اسرائیل علیه فلسطینیان اقدامات خودسرانه می کند
آمریکا خواستار توقف مقاومت انصارالله در برابر تجاوزات سعودی به یمن شد
ایاد علاوی: به شدت مخالف تهدید ایران از خاک عراق هستیم
استقرار تانک های ترکیه در مرز سوریه برای حمله زمینی احتمالی
استقرار نیروهای امنیتی در شهرهای چین؛ غرب و سازمان ملل از معترضان حمایت کردند
کوتاه از سراسر جهان
اخبار کوتاه
یک چهارم پایانه‌های مرزی کشور در آذربایجان غربی قرار دارند
آغاز ساخت بیمارستان ۵۰۰ تخت خوابی تأمین اجتماعی درشهرک شهید کشوری اصفهان
یخچال طبیعی سوادکوه، زیر چرخ آفرودسواران جان می دهد!
استاندار یزد: گردشگری و اقتصاد دانش بنیان،۲ بال جهش توسعه است
امام جمعه شهرکرد: مطالبه‌گری در رسانه‌ها باید به‌دور از تضعیف باشد
صنایع آلاینده باید خسارات محیط زیست را جبران کنند
زیرساخت‌های نمک زدایی از آب دریای عمان در حال آماده‌سازی است
اخبار کوتاه
تکمیل پروژه های بزرگراهی شمال ایران در پیچ و خم تاریخ
اخبارکوتاه
عوامل تهیه و تولید دارو در اختیار وزارت بهداشت نیست
رتبه دوم استان آذربایجان‌شرقی در احیای واحدهای تولیدی
آغاز مطالعات کلان پروژه جابه جایی راه آهن مشهد
اعطای ۲۰ میلیون تومان تسهیلات خرید صنایع دستی در خراسان جنوبی
استاندار مازندران: از سرمایه‌‌گذاران حمایت می‌کنیم
تکرار یک وعده ؛ مدارس کانکسی چهارمحال و بختیاری جمع آوری می شوند؟
سرانه آموزشی استان قزوین ۳ متر مربع کمتر از متوسط کشوری است
اخبار کوتاه
نیروگاه شازند همچنان بر مدار مازوت‌سوزی
بیستمین کنگره حزب کمونیست چین؛ آینده پیش‌رو؟
تلاش آمریکا برای «امنیتی نشان دادن چین»
تسلیح کی‌یف؛ طرح آمریکا برای ادامه جنگ اوکراین
چشم‌انداز بحران افغانستان از منظری دیگر
سیاست خارجی عراق در دولت جدید و جایگاه آن در محور مقاومت
جوسازی علیه دولت جدید عراق و تهدید به تحریم
ارزیابی مناسبات آینده پاکستان و آمریکا
فرماندهی جدید ارتش پاکستان و چند سناریوی محتمل
نگاه راهبردی اردوغان به بوسنی هرزگوین
دلایل وقوع حادثه تروریستی در ترکیه
نگاهی به زرادخانه هسته‌ای کره شمالی
بازدارندگی هسته‌ای در سیاست خارجی چین
پیروی از معیارهای دوگانه و ایجاد خدشه در اعتبار سیاست خارجی آمریکا
آیا حزب جمهوریخواه از ترامپ عبور می‌کند؟
مسیر پیش روی تحریم‌ها علیه روسیه
جنگ اوکراین و افول جایگاه اروپا در نظم نوین جهانی
اوکراین، صحنه جنگ روایت‌ها
عقب‌نشینی روسیه از خرسون، اوکراین یک قدم به پیروزی نزدیک‌تر شد
تجربه آفریقای جنوبی چگونگی ترمیم و درمان یک جامعه زخم‌خورده
راهبردهای نخست وزیر جدید برای خروج انگلستان از بحران
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: گــزیــده خـبــرهــا و نـشـریــات
