خطر تداوم افت علمی
جایگاه ایران در رتبه بندی جهانی سال های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ تولید علم ۲ پله سقوط کرد. رهبر انقلاب در بیانات اخیرشان نسبت به تداوم توقف شتاب علمی هشدار دادند. ما آمارها و ابعاد موضوع را بررسی کردیم
افت جایگاه تولید علم ایران در رتبه بندی های بین المللی طی سال های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ و احتمال تداوم آن برای امسال، موجی از نگرانی ها را پدید آورده است؛ رهبر انقلاب نیز در آخرین بیاناتشان (۱۲ آبان) در جمع دانش‌آموزان و دانشجویان و جمعی از خانواده‌های شهدای جنگ تحمیلی ۱۲ روزه، در این زمینه هشدار دادند: «علم باید در کشور پیشرفت کند. چند سال قبل، حرکت و پیشرفت علمی ما خیلی خوب بود اما قدری افت کرده است که مسئولان دانشگاه ها، محققان و دانشجویان نباید بگذارند سرعت علمی کشور افت کند.»
افت ۲ رتبه ای ایران
اما این هشدار رهبر انقلاب معطوف به کدام اتفاق ناگوار در جریان علمی کشور است؟ در پاسخ باید گفت، پایگاه های بین المللی همچون اسکوپوس که در زمینه رتبه بندی تولید علم کشورها فعالیت می کنند، وقتی در سال ۲۰۲۴ وضعیت عملکرد کشورها را در حوزه تولید علم منتشر کردند، خروجی داده ها، آمارهای نگران کننده ای را برای ما رقم زد. ما از نظر تعداد مقالات منتشرشده که با عنوان رتبه «تولید علم» شناخته می‌شود، در سال ۲۰۲۳، با دو رتبه سقوط به جایگاه هفدهم جهان رسیده بودیم، این در حالی بود که در سال ۲۰۲۲ جایگاه پانزدهم دنیا را در انتشار مقالات علمی داشتیم.
۱۲ سال پیشتاز منطقه بودیم
ایران از سال ۲۰۱۱ تا سال ۲۰۲۲ در بین کشورهای منطقه رتبه اول را داشت ولی در سال ۲۰۲۳ پس از حدود ۱۲ سال پیشتازی در منطقه، ترکیه با پشت سر گذاشتن ایران به رتبه چهاردهم رسید. ترکیه در سال ۲۰۲۲ رتبه هفدهم را داشت. عربستان نیز که رتبه ۱۹ جهان را در سال ۲۰۲۲ داشت، در سال ۲۰۲۳ به رتبه ۱۸ جهان رسید و در بین کشورهای منطقه نیز جایگاه سوم را در اختیار گرفت.
احتمال تداوم افت در ۲۰۲۵
اما این اتفاقات آن جا نگران کننده تر شد که وزیر علوم اخیرا از احتمال تداوم افت جایگاه تولید علم ایران در رتبه بندی های بین المللی خبر داد و اعلام کرد: «اگر روند فعالیت های علمی، امکانات و بودجه به همین منوال ادامه یابد، ما در رتبه بندی سال جدید احتمالا در رتبه ۱۸ قرار خواهیم گرفت.»
چرا؟
بی شک در صدر دلایل افت رتبه ای ایران، کمبودهای بودجه قرار دارد. وزیر علوم در این باره گفت: «هماکنون، سرانه مقاله برای هر استاد کمتر از یک مقاله در سال است؛ درحالی‌که بر اساس برنامه، این عدد باید افزایش یابد. همچنین، نبود تجهیزات آزمایشگاهی به‌روز یکی از موانع پژوهش‌های کاربردی و علمی است.»
سیمایی صراف، با ابراز نگرانی از وضعیت کاهش بودجه وزارت علوم، گفته است: درحالی‌که انتظارات، هزینه‌ها و مأموریت‌های دانشگاه‌ها افزایش‌یافته، سهم بودجه آموزش عالی از بودجه عمومی کشور نسبت به ۱۰ سال پیش کاهش‌یافته است. در سال ۱۳۹۰ بودجه آموزش عالی معادل ۳ میلیارد دلار بود، درحالی‌که امروز با وجود افزایش نیازها، این رقم کاهش چشمگیری داشته است.
وزارتخانه بدون بودجه
بررسی در جزئیات ماجرای بودجه ای نهادهای علمی و آموزشی کشور، غصه ای است که حالا نتایج خسران آمیزی همچون کاهش رتبه جهانی را به همراه داشته است. برای نمونه، همان طور که در وزارت آموزش و پرورش ۹۸ درصد بودجه صرف حقوق و هزینه های جاری می شود، وزارت علوم نیز با چنین مشکلی مواجه است. وزیر علوم می گوید: هماکنون حدود ۹۶.۷ درصد از منابع مالی وزارت علوم صرف پرداخت حقوق و دستمزد می‌شود. یکی از دلایل رضایت‌بخش نبودن وضعیت فعلی، معیشت نامناسب اعضای هیئت‌علمی است؛ استادی که دغدغه اجاره‌خانه و شهریه فرزندانش را دارد، نمی‌تواند به تحقیق و مقاله‌نویسی بپردازد.
تذکر مجلس به وزیر علوم
در عین حال، مجلس پس از هشدار ۱۲ آبان رهبر انقلاب درخصوص افت رتبه علمی کشور، به وزیر علوم تذکر داد. منان رئیسی، نماینده مردم قم در مجلس، در جلسه علنی سه شنبه ۱۳ آبان در نطق خود گفت: «چرا وزارت علوم که مرکز نخبگانی کشور است، برنامه عملیاتی جدی برای کنشگری عملیاتی دانشگاه‌ها در حل مسائل کشور نداشته و دچار روزمرگی شده است؟... جمعی از دوستان خواهش کردند فرصت دهیم. من شش ماه به وزیر علوم فرصت دادم و کاری انجام نشد. می‌گویند سه ماه فرصت دهید. من چطور اعتماد کنم؟ در این زمینه حضرت آقا هم گلایه کرده اند. شما باید از ابتدای سال دوم برنامه هفتم برنامه محوری و ماموریت محوری دانشگاه‌ها را در دستور کار بگذارید. »
۳ ماه فرصت به وزیر علوم
با این توصیف، مجلس سه ماه به حسین سیمایی صراف به عنوان وزیر علوم فرصت داد تا روندهای رشد علمی کشور را به جایگاه اصلی خود بازگرداند. اما همه می دانیم که رشد و ارتقای علمی در گرو یک اهتمام ملی با اراده تمامی دستگاه های طرح و برنامه، مقننه و اجرایی محقق می شود. باور کنیم که قدرت مدرن تولید ثروت کشورها در جهان امروز، جز با توسعه علم و فناوری محقق نمی شود.
اختلافات در دولت، مانع خدمت به ملت است
درهای بسته؛ پنجره‌های باز(یادداشت روز)
اخبار ویژه
گورهای بزرگ در سودان، برای پنهان‌کردن هزاران جسد!
هشدار آتش‌نشانی نسبت به جدی گرفتن ایمنی وسایل گرمایشی در فصل سرد سال
برقراری معاملات نفتی با «یوان» گامی برای کاهش نقش دلار در تجارت ایران و چین
پیروزی زُهران ممدانی اولین «نه انتخاباتی» به ترامپ
گزارش افشاگرانه «نیویورک تایمز» از طرح آمریکا برای قتل «مادورو» با حمله نظامی
پزشکیان: آمریکا به دنبال تحمیل زیاده‌خواهی‌های خود نباشد
پیگیری و تکمیل توافقات گذشته ایران و پاکستان در دستور کار سفر هیئت پارلمانی ایران
ایران برای هزاران سال پابرجاست خیال حذف ایران، خام و کودکانه است
9 ماه از بازداشت مبهم احمدرضا بیضایی در ترکیه گذشت
در حال حاضر برنامه‌ای برای مذاکره نداریم
این‌گونه شاه به فساد و جنایات رژیمش اعتراف کرد
- استقبال بهار ستان از بودجه عملکردی
- 3 درس الگوی مالزی در بودجه‌ریزی: فناوری تسهیل‌گر است نه معجزه؛ تحول نیازمند صبر و برنامه‌ریزی تدریجی است و شفافیت درمان بیماری فساد
- سکانداری چپ نو در قلب سرمایه‌داری
- پول‌های خُرد در مسیر تولید
- نمایشگاه «فرّ ایران» ویترین کارآفرینی جوانان
- حفاظت از یک روایت ناتمام باستانی در جیرفت
- جهش دو برابری کشت گلخانه‌ای در هرمزگان
- تلاش برای ایجاد چهارچوب مذاکراتی جدید
- بازخوانی مسیر 40 ساله دیالوگ با اصحاب فرهنگ
- کاپ ۳۰، لحظه سرنوشت‌ساز
- سیاست‌زدایی از بودجه
- پیام تسلیت رئیس‌جمهوری در پی درگذشت ملی‌پوش بااستعداد والیبال
- تمرکز دولت بر فناوری‌های پیشرفته و مهارت‌آموزی است
اين مطلب درفهرست عناوين مطالب-رديف: گــزیــده خـبــرهــا و نـشـریــات
